مطالعه زیست شناسی و بررسی عوامل موثر بر پراکنش علف هرز علف پشمکی (bromus tectorum) در مزارع گندم و شناسایی عوامل کنترل بیولوژیک آن در ایران

جهت شناخت ویژگی های اکولوژیک جوانه زنی بذور گیاه هرز علف پشمکی و همچنین وضعیت پراکنش این گیاه هرز مجموعه ای از آزمایشات جوانه زنی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی به همراه پایش40 مزرعه از مزارع گندم آبی خرم آباد، 27 مزرعه در مشهد و 28 مزرعه در نیشابور به روش نمونه برداری تصادفی در سال 1391 مورد بررسی قرار گرفتند. اثر دما بر جوانه زنی بذورتحت نوسانات دمایی 5/15، 10/20، 15/25، 15/30و 20/35 درجه سانتیگرادشب/روز، اثر شوری با استفاده از محلولهای 0، 10، 20، 40، 80، 160 و 320 میلی مولار کلرور سدیم و اثر اسیدیته با استفاده از محلول های بافر با اسیدیته تنظیم شده 5 تا 9مورد بررسی قرار گرفت. برای مطالعه ی اثر عمق دفن بذر روی سبز شدن گیاهچه بذور هر گیاه در اعماق 0، 1، 2، 3 و 4 سانتی متر قرار گرفتند. فاکتورهای مربوط به فراوانی نسبی، غنای گونه ای، تراکم و یکنواختی نسبی و نیز شاخص های تنوع و غالبیت اندازه گیری شدند. همچنین با استفاده از تکنیک gis، نقشه پراکنش علف پشمکی و نیز با استفاده از برنامه maxent مدلهای مرتبط با تاثیر متغیرهای محیطی بر پراکنش علف پشمکی در مناطق مورد مطالعه و نیز مناطق با اقلیم مشابه ترسیم شدند. علاوه بر آن امکان وجود عوامل کنترل بیولوژیک در مزارع مورد مطالعه این گیاه هرز نیز مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی در هر دو رژیم تاریکی مطلق و تاریکی/روشنایی در دماهای 15/25، 10/20 و 5/15 درجه سانتی گراد بالای 94% بود و در دمای 20/30 درجه جوانه زنی مشاهده نشد. شوری بر تمامی تیمارها اثر معنی داری داشت و بیشترین میزان جوانه زنی در تیمار شاهد به میزان 5/99% مشاهده شد. عدم جوانه زنی در غلظت 320 میلی مولار شوری مشاهده گردد. بیشترین جوانه زنی در فشار اسمزی 2/0- پاسکال به میزان 96% حاصل شد. در اسیدیته 7 بیشترین جوانه زنی به میزان 95% و کمترین آن در اسیدیته 9 به میزان 26% مشاهده شد، بطوریکه بیشترین میزان سبز شدن بذرهای علف پشمکی متعلق به عمق صفر و در سطح خاک بود. نتایج پایش مزارع نشان داد علاوه بر علف پشمکی 16 گونه دیگر علف هرز از خانواده گندمیان مشاهده شد. فراوانی نسبی علف پشمکی اکوتیپ hirsotum در خرم آباد با76/8 درصد بیشتر از اکوتیپ tectorum با فراوانی 76/4 درصد بود. در مزارع مشهد فراوانی نسبی علف پشمکی اکوتیپ tectorum با44/12 درصد بیشتر از اکوتیپ hirsotum با فراوانی نسبی 25/7 درصد بود. در مزارع گندم نیشابورفراوانی نسبی دو اکوتیپ علف پشمکی مشابه (75/10) بودند. شاخص تنوع شانون-وِینر در خرم آباد به میزان 24/2، در مشهد 16/2 و در نیشابور 29/2، شاخص تنوع سیمپسون خرم آباد 04/1، در مشهد 31/1 و در نیشابور16/1 وشاخص غالبیت سیمپسون مزارع گندم خرم آباد 960/0، مشهد 764/0 و در نیشابور 862/0محاسبه شد. بر اساس مطالعات و بررسی های میدانی متعددی که صورت گرفت، تنها عامل بیماریزای زنگ سیاه باعث بوجود آمدن خسارت قابل توجهی به علف پشمکی شده بود، که پس از شناسایی تحت عنوان pucciniabromina مشخص گردید.